Ndërsa po rritet frika se normat e interesit do të qëndrojnë të larta për një kohë të gjatë, yield-et e bonove qeveritare në të gjitha vendet e pasura, po ulen.

Yield-et e bonove dhjetëvjeçare të thesarit në Amerikë, rreth 4.7%, janë në nivelin më të lartë që nga viti 2007.

Banka e Japonisë ka rritur blerjet e bonove për të ruajtur kufirin mbi yield-et. Në Europë, në tetor, yield-i i bund-eve dhjetëvjeçare gjermane kaloi nivelin 3% për herë të parë në më shumë se një dekadë.

Ato italiane janë gati 5%, niveli më i lartë që nga fundi i krizës së borxhit në Eurozonë, në vitin 2012. Dhe ky është një shqetësim, sepse Italia është një nga vendet anëtare me më shumë borxhe në bllok dhe qeveria e saj nuk duket e shqetësuar se planet e shpenzimeve po bëhen të paqëndrueshme.

Gjatë 15 muajve të fundit, rritja e inflacionit në Eurozonë është shoqëruar me veprime dramatike nga Banka Qendrore Europiane (BQE), e cila ka rritur normat me 4.5 pikë përqindje.

Megjithatë, po të gjykojmë nga shpenzimet publike të shteteve nuk është aspak e dukshme se po ndodh një betejë kundër inflacionit.

Buxhetet u rritën në disa vende të mëdha europiane, sepse qeveritë u përpoqën të ndihmonin qytetarët të rimëkëmbeshin nga karantinat e pandemisë dhe kriza e energjisë.

Por edhe pse këto goditje tashmë janë zbehur, deficitet kanë mbetur të mëdha.

Franca parashikon një mungesë në buxhet prej gati 5% të PBB-së këtë vit dhe 4.4% vitin e ardhshëm. Italia planifikon të ketë një deficit prej 5.3% këtë vit dhe 4.3% në vitin 2024.

Kjo mungesë është pavarësisht faktit se vendi pritet të marrë rreth 70 miliardë euro (74 miliardë dollarë) nga fondi i rimëkëmbjes i BE-së, një shumë e barasvlershme me 2% të PBB-së vjetore të Italisë.

Shpenzimet e Italisë janë një problem i veçantë për shkak të rritjes së ngadaltë ekonomike të vendit, që këtë vit pritet të jetë nën 1%, si dhe barrës së madhe të borxhit.

Borxhi publik neto në vitin 2022, ishte sa 144% e PBB-së. Nëse ka një deficit shumë të madh, ose përballet me një normë interesi shumë të lartë, borxhi do të bëhet i pamenaxhueshëm. Tani vendi është në rrezik nga të dyja anët.

Investitorët janë përshtatur mirë me rreziqe të tilla. Kjo është arsyeja pse ata marrin një prim për huadhënien për Italinë, krahasuar me huadhënien për Gjermaninë. Kur qeveria e Italisë, e udhëhequr nga Giorgia Meloni, zbuloi planet buxhetore më 27 shtator, shpërndarja e yield-it u rrit në përputhje me planet e shpenzimeve.

Nëse nuk frenon shpenzimet, zonja Meloni mund të përplaset me Komisionin Europian, Bankën Qendrore dhe investitorët.

Në një botë të përsosur, Italia do të ndiqte rregullat fiskale të BE-së, që janë përpiluar me qëllim për t’u siguruar që financat publike të mos rrezikohen. Për fat të keq, kjo do të jetë e vështirë të arrihet. Si fillim, rregullat nuk janë realiste.

Të presësh që Italia të arrijë një objektiv të borxhit ndaj PBB-së prej 60% gjatë pak viteve, është qesharake. Edhe pse Komisioni Europian shpreson t’i rishikojë këto rregulla, vendet veriore të rrepta nuk lëshojnë shumë pe. Prandaj si rezultat ka ngecje.

Edhe nëse do të kishte rregulla më të mira, zbatimi i tyre do të ishte i vështirë. Përvoja e kaluar tregon se qeveritë kombëtare rrallëherë zgjedhin të ndjekin rregullat e vendosura në Bruksel dhe të shkurtojnë shpenzimet në vend, ngaqë nuk duan të zemërojnë votuesit.

Kjo e detyron Italinë të marrë masa disiplinore nga investitorët dhe BQE-ja. Roli i Bankës Qendrore është shumë më i qartë se sa ishte gjatë krizës së borxhit të Eurozonës. Nëse diferencat e borxhit të qeverisë fillojnë të dalin jashtë kontrollit, BQE-ja është zotuar ta blejë atë borxh.

Në korrik të vitit të kaluar, banka tha gjithashtu se do të kërkonte të ndihmonte transmetimin e qetë të politikës monetare, duke blerë borxhin e një vendi, nëse diferencat rriten me më shumë sesa mund të garantohet nga bazat ekonomike.

Megjithatë, kjo nuk do të thotë se BQE-ja do të ndalojë politikën e pamatur fiskale të një vendi. Programet e saj hyjnë në fuqi vetëm nëse shteti në fjalë pranon disiplinën buxhetore.

Vëmendja e Bankës Qendrore është rritja e pajustifikuar e diferencave, në vend të vetë nivelit të normës së interesit dhe kjo e fundit është problem për Italinë.

Për më tepër, duke qenë se ka qenë një blerëse e madhe e bonove qeveritare gjatë pandemisë, BQE-ja së shpejti do të vendosë se si t’i zvogëlojë zotërimet e saj, gjë që mund të ulë më tej kërkesën për bono italiane.

Priten më shumë shqetësime në treg. Deri atëherë, qeveria e zonjës Meloni mund të ketë filluar të ulë shpenzimet. Megjithatë, ka më shumë gjasa që ajo të presë derisa investitorët nervozë dhe kostot në rritje të huamarrjes, ta detyrojnë ta bëjë këtë.