Lufta kundër korrupsionit duhet të jetë e pamend nëse duam përparim. Nga kjo luftë varet përparimi i vendit tonë në çdo fushë. Korrupsioni ka depërtuar thellë në çdo pore të shoqërisë dhe për fat të keq është bërë normale të thuhet se për të kryer një punë duhet lidhje apo ryshfet, sipas zëvendësministrit për Çështje Evropiane, Asoc. Dr.Viktoria Trajkov. Por siç thotë ai, kur punon me përkushtim dhe përgjegjësi, rezultatet duhet të vijnë. Ai thekson se tani e tutje kanë një plan konkret që duhet të përpunohet saktësisht, për të siguruar përmirësime thelbësore në luftën kundër korrupsionit dhe sundimin e ligjit. Me Trajkovin biseduam menjëherë pas publikimit të raportit të Komisionit Evropian për progresin e Maqedonisë.

Sa është e përgatitur Maqedonia për fillimin e negociatave me BE-në në krahasim me vendet e rajonit kur i filluan negociatat?

Trajkov: Mendoj se Maqedonia është më se e gatshme për fillimin e negociatave, veçanërisht nëse krahasohet me situatën e vendeve të rajonit kur i filluan negociatat për anëtarësim. Maqedonia ka bërë përparim të konsiderueshëm në fushat kyçe të reformës dhe dëshmi për këtë janë raportet që merr Maqedonia, të cilat konfirmojnë qartë se vendi është i gatshëm të hapë negociatat e anëtarësimit, por pengesa e vetme ishin mosmarrëveshjet dypalëshe, fillimisht me Greqinë dhe tani me Bullgarinë. Vazhdimi në këtë rrugë reformuese dhe ndërtimi i marrëdhënieve të qëndrueshme me fqinjët do të jetë çelësi për sigurimin e mbështetjes për anëtarësim.

Në cilën fushë do të kishit problemin më të madh, a është gjyqësori, korrupsioni, sundimi i ligjit?

Trajkov: Për të tri fushat kemi komente shqetësuese nga KE. Prandaj janë të nevojshme reforma të thella në sistemin ligjor. Në krye të interesit të qytetarëve dhe të qeverisë, por edhe të agjendës evropiane dhe të Bashkimit Evropian, është pikërisht kjo. Përballemi me zhvillime të tmerrshme dhe shkatërruese. Unë nuk kam asnjë autoritet në atë pjesë, por si pjesë e agjendës evropiane dhe kapitujve që kanë të bëjnë me ligjin dhe sundimin e ligjit, ndihem i detyruar t’i përmbahem kësaj. Kjo temë nuk duhet të ketë konotacion partiak apo etnik. Ligji duhet të zbatohet për të gjithë. Populli është mashtruar shumë herë më parë për këto çështje dhe nuk ka vend për zhgënjime të reja. Sundimi i ligjit, gjyqësori dhe korrupsioni janë dhimbja jonë më e madhe. Lufta kundër korrupsionit duhet të jetë e pamend nëse duam përparim. Nga kjo luftë varet përparimi i vendit tonë në çdo fushë. Korrupsioni është ngulitur thellë në çdo pore të shoqërisë dhe, për fat të keq, është bërë normale të thuash që për të kryer një punë të duhen lidhje ose ryshfet. Për shembull, këto ditë u publikua një anketë nga Dhomat e Tregtisë, në të cilën biznesmenët dëshmuan se në kohën e kaluar, kompanive private u kërkohej nga 1000 deri në 10000 euro për disa leje, inspektime, dogana dhe 6 deri në 10 për qind për prokurime publike. nga vlera e tenderit. Rreth 78 për qind e kërkesave korruptive kanë ardhur nga pushteti qendror. E gjithë kjo vetëm sa e zvogëlon besimin e qytetarëve tek institucionet. Prandaj, është e rëndësishme që të ketë një epilog gjyqësor për të gjitha rastet që lidhen me korrupsionin.

A e tregon raporti i KE në mënyrë objektive situatën në Maqedoni?

Trajkov: Mendoj se Raporti është objektiv dhe real. Ne e prisnim një raport të tillë, megjithëse më duhet të nënvizoj se ky raport në masë të madhe është i “trashëguar” nga qeveria e kaluar. Kjo qeveri ka zgjatur pak më shumë se njëqind ditë, një periudhë e shkurtër për të ndryshuar apo rregulluar çdo gjë. Raporti na jep udhëzime për fushat ku kemi bërë përparim dhe ato ku nevojitet më shumë angazhim. Ky objektivitet është i vlefshëm për ne, sepse na jep një nxitje për të përmirësuar situatën dhe për të vazhduar me reformat.

A ka disponim në BE për të pranuar propozimin e Mickoskit për ndryshime kushtetuese me efekt të vonuar?

Trajkov: Kryeministri dhe Qeveria kanë qëndrime të qarta se si të kërkojnë rrugëdalje nga status quo-ja e ngarkuar me çështje historike. Është rrugë me dy drejtime. Ashtu si besimi. Mendimi im personal është se ne duhet të fillojmë të punojmë për krijimin e besimit dhe thyerjen e tabuve. Duhet të shfrytëzohen ekonomia, tregtia, kultura, arsimi, projektet e përbashkëta ndërkufitare që në fakt i mbështet edhe vetë Bashkimi Evropian. Për të treguar se bashkëpunimi është më i rëndësishëm për të dy vendet sesa fokusimi në dallimet reciproke. Fakti është se ka dallime për këto çështje dhe është përgjegjësia jonë t’i punojmë dhe t’i zgjidhim ato. Qasje të tilla disproporcionale, si kjo ndaj nesh, janë problem për Unionin aq sa ka sfida të brendshme. Duhet të jemi të vetëdijshëm se euroskepticizmi është armik i agjendës sonë dhe duhet t’u tregojmë qytetarëve korrektësinë e vendimeve që marrim. Në vendin tonë, Bashkimi Evropian identifikohet me cilësinë e jetës, standardin e lartë dhe vlerat qytetëruese për të cilat ne përpiqemi. Duhet të afrohemi dhe me reforma të brendshme të punojmë për të gjitha gabimet që janë bërë në të kaluarën, t’i bëjmë institucionet funksionale, efikase dhe ta sjellim Evropën këtu. Propozimi i kryeministrit Mickoski nuk është refuzuar, është bërë shumë në planin diplomatik, edhe pse kanë kaluar vetëm 100 ditë nga marrja e pushtetit. Është një kohë shumë e shkurtër për të folur për ndonjë vlerësim.

Një nga vërejtjet në raportin e KE-së është se Maqedonia nuk ka bërë përparim në luftën kundër korrupsionit. Shpesh dëgjojmë luftën kundër korrupsionit, sundimin e ligjit, sundimin e ligjit, por disi vështirë se zbatohet. A mund të presim një raport më të mirë vitin e ardhshëm kur bëhet fjalë për këtë temë?

Trajkov: Kur punon me përkushtim dhe përgjegjësi, rezultatet duhet të vijnë. Kjo është arsyeja pse ne kemi një plan konkret që duhet të përpunohet pikërisht tani, për të siguruar përmirësime thelbësore në luftën kundër korrupsionit dhe sundimin e ligjit. KE thekson se duhet miratuar një ligj i ri për procedurën civile dhe duhet të fillojë një strategji e re në reformat në drejtësi dhe një sistem plotësisht funksional AKMIS. Të jeni të sigurt se këtë do ta arrijmë. Të gjitha këto masa synojnë përmirësimin e kuadrit ligjor dhe rritjen e besimit të qytetarëve në sistemin gjyqësor.

Pak muaj më parë u prezantua axhenda e reformës 2024-2027, e cila u vu në dukje në raportin e progresit si një dokument i mirëpunuar dhe më i miri i vendeve të Ballkanit Perëndimor.

Trajkov: Agjenda e reformave është vetëm konfirmim i asaj që po them, se jemi të gatshëm për fillimin e negociatave, dhe tani këtë e ka deklaruar KE në Raport. Me zbatimin e suksesshëm të agjendës, Maqedonisë i është dhënë mbështetje financiare në vlerë prej 750 milionë euro deri në vitin 2027, që paraqet mbështetje serioze për reforma të vazhdueshme. Këto fonde do të jenë vendimtare për forcimin e shtetit ligjor, luftën kundër korrupsionit, reformat në administratën publike dhe fusha të tjera prioritare.

Cili është statusi i shfrytëzimit të fondeve IPA? Po detyrimi për kthimin e fondeve të papërdorura nga IPA 2? Sa mirë dimë t’i përdorim ato fonde dhe të ofrojmë projekte të mira?

Trajkov: Shfrytëzimi i fondeve IPA (Instrumenti i Ndihmës së Para-Aderimit) është një tregues i rëndësishëm i aftësisë së Maqedonisë për të absorbuar dhe përdorur fondet evropiane në dispozicion. Disa fonde të papërdorura IPA 2 do të kthehen, duke theksuar rëndësinë e planifikimit të hershëm. Sfidat më të mëdha me përdorimin e fondeve IPA lindin për shkak të barrierave administrative, mungesës së projekteve të përgatitura, por edhe gatishmërisë së kufizuar teknike në disa sektorë. Për t’i përdorur këto fonde në mënyrë më efikase, nevojitet një përfshirje më e fortë e të gjitha institucioneve përkatëse në përgatitjen e projekteve, si dhe rritje e trajnimit dhe mbështetjes për ekipet përgjegjëse për zbatimin e tyre. Aktualisht, theksi është në rritjen e përdorimit të IPA 3 (2021–2027), me fokus në projekte të reja dhe të qëndrueshme që do të jenë të pranueshme për BE-në dhe do të mbështesin drejtpërdrejt prioritetet e reformës. Kjo kërkon një koordinim më të mirë, por edhe përpjekje të shtuara për përgatitjen e projekteve që do të rrisin qëndrueshmërinë ekonomike dhe sociale të vendit.

Cilat janë njohuritë tuaja për keqpërdorimin e fondeve IPA? Kjo është një temë që diskutohet shpesh në publik. 

Trajkov: Auditorët janë të zënë për momentin, por ne planifikojmë një auditim të plotë. Nga sa shohim, situata nuk është e mirë. Përkundrazi. Sjellja e atyre që nuk folën për vlerat evropiane është shumë larg asaj evropiane. Madje, do të thosha se me sjelljet e tyre dhe abuzimin e vazhdueshëm me temat evropiane dhe fshehjen pas pallateve boshe si frontet dhe koalicionet europiane, vetëm sa dëmtojnë besueshmërinë e procesit europian dhe vlerat europiane. Dëmtim direkt edhe në reputacionin e BE-së. Prandaj nuk dua të flas ende për përshtypjet, rishikimi do të flasë vetë. Detyra jonë është të dalim nga balta në të cilën jemi ankoruar, t’i bëjmë institucionet llogaridhënëse, profesionale dhe efikase dhe ta çojmë vendin në rrugën drejt BE-së. Kjo është ajo që pritet nga ne.

Komisioni i përbashkët maqedonas-bullgar për çështje historike vazhdoi bisedimet për tema të lidhura me historinë, ndoshta një nga pikat më të dhimbshme të negociatave. A ka ndonjë shpresë për zhbllokimin e procesit me Bullgarinë?

Trajkov: Qëllimi i komisionit është të gjejë zgjidhje që merren me kompromis dhe në përputhje me faktet, e jo të luajë lojëra me historinë dhe identitetin maqedonas përmes presionit politik dhe në këtë mënyrë t’i komplikojë më tej problemet. Ai duhet të jetë një organ në thelb i pavarur dhe të punojë me përgjegjësi sepse për shkak të kushteve joproporcionale dhe ekskluzive për Maqedoninë, siç është urdhri për diskutime për historinë, preket edhe rruga evropiane e vendit. Komisioni duhet të veprojë me dinjitet dhe përgjegjësi ndaj të ardhmes së vendit, duke pasur parasysh interesat kombëtare. Nuk është aspak një çështje e thjeshtë, duke pasur parasysh ndjeshmërinë e publikut të të dy vendeve për këto çështje. Historia e Bullgarisë është bërë temë politike dhe me atë temë efektet mbi ne janë të tilla që çojnë në parandalimin e një procesi politik që është me rëndësi të jashtëzakonshme për vendin dhe prioritet strategjik kryesor i Qeverisë.

Çfarë po ndodh me nismën rajonale për Ballkanin e Hapur dhe projekte të ngjashme. A do t’i mbështesë qeveria e re këto nisma?

Trajkov: Është e qartë se ka një ngërç në nismën rajonale “Ballkani i Hapur”, por ne nuk synojmë të heqim dorë nga asnjë lloj bashkëpunimi mes vendeve të rajonit. Besoj se “Ballkani i Hapur” ka më shumë përfitime, si qarkullimi i lirë i njerëzve dhe mallrave në kufi, zhvillimi i biznesit, lejet e punës si dhe turizmi.

Përveç komenteve për përdorimin e emrit kushtetues, në rrjetet sociale ka edhe ofendime dhe kërcënime personale ndaj jush. Si i komentoni sulme të tilla dhe a do të ndërmerrni hapa për të përcaktuar përgjegjësinë për fyerjet/sulmet ndaj personit tuaj si politikan, diplomat, madje edhe grua?

Trajkov: Pjesa më e madhe e atyre komenteve të papërshtatshme janë bots që vijnë nga e njëjta qendër, por edhe nëse nuk janë pjesë e tyre, nuk do të ndalem fare në to, as nuk kanë ndonjë kuptim në jetën dhe veprimet e mia. Ai toksicitet dhe energji e keqe na tërheq në të njëjtën baltë në të cilën kemi ngecur si vend për një kohë të gjatë. Duhet të ngrihemi mbi të gjitha, mbi ato ofendime dhe ngacmime, sulme personale dhe sulme ndaj familjes. Vetëm nëse ngrihemi mbi këtë, do të shohim qartë problemet dhe sfidat reale në vend dhe do të mund të jemi produktivë. Unë pres me padurim dhe dua ta ndihmoj vendin me aq sa mundem në integrimin e tij evropian, sepse jam i bindur se kjo është rruga e duhur për një jetë më të mirë për bashkëqytetarët tanë, vlerat evropiane janë ato për të cilat duhet të përpiqemi. dhe ndër to është edhe vlera e lirisë së shprehjes, qoftë edhe fyerja e dikujt. Unë kam zgjedhur këtë rrugë dhe do të punoj me përkushtim për të gjithë, përfshirë edhe ata që më shajnë.

Më në fund, a do të ketë sukses Maqedonia?

Trajkov: Siç thashë, jemi në një periudhë shumë të vogël pushteti. Ne trashëguam një shtet të rrënuar dhe një shtet me buxhet “në gjunjë” Është shumë herët për të folur për ndonjë vlerësim, por ajo që është më se e qartë është vendosmëria, përgjegjësia dhe vendosmëria dhe pakompromis në synimet e Qeverisë për të ndryshuar diçka. aq më mirë dhe duhet të jetë më mirë. Ne kemi nevojë për bashkim, bashkëjetesë dhe përparim të përbashkët. Unë jam sinqerisht i bindur për këtë që them. Kam kaluar një pjesë të mirë të jetës sime jashtë vendit dhe e di se mund ta bëjmë të funksionojë. Maqedonia mund dhe duhet të ketë sukses.

Intervistoi: Igor Çaveski, foto: Aleksandar Ivanovski